آیا قرص آهن بهترین قرص کم خونی است؟

کم خونی می تواند دلایل زیادی داشته باشد و به همین دلیل نمیتوان بیان کرد که بهترین قرص برای کم خونی کدام است. با این همه این عارضه معمولا به دلیل کمبود آهن در بدن رخ می دهد و به همین دلیل شاید بتوان گفت که بهترین دارو برای کم خونی قرص آهن است. در کنار کمبود آهن، کمبود فولیک اسید و ویتامین B12 هم میتواند منجر به کم خونی شود و در نتیجه لازم است تامین آنها نیز مد نظر قرار گیرد.

بیش از یک چهارم جمعیت جهان  مبتلا به کم خونی هستند و تقریباً نیمی از آن ناشی از فقر آهن است. پیشگیری و درمان کمبود آهن یک هدف عمده بهداشت عمومی، به ویژه در زنان، کودکان و افراد در کشورهای کم درآمد است.

چالش های موجود در درمان کمبود آهن شامل یافتن و رفع علت اصلی آن و انتخاب یک محصول جایگزین آهن است که نیازهای بیمار را برآورده کند

پروتکل درمان کم خونی فقر آهن بهترین قرص کم خونی

اولین و مهم‌ترین مساله آن است که درمان باید تحت نظر و صلاحدید پزشک معالج انجام گیرد. ولی بطور کلی اصول زیر باید رعایت شود:

روزانه 150 تا 200 میلی‌گرم آهن المنتال

مصرف آهن یک روز در میان بجای مصرف روزانه، ممکن است اثربخشی بهتری در رفع کم خونی داشته باشد.

دوز تجویز شده بصورت منقسم مثلا طی 3 وعده در روز استفاده شود.

در پروسه درمان کمخونی توسط مکمل های آهن بهتر است بدانید چه عواملی باعث افزایش یا کاهش آهن در بدن می شود تا از این طریق بتوانید سریعتر به نتیجه مطلوب برسید:

قرص آهن برای کم خونی

افزایش جذب آهن در بدن

چه عواملی افزایش دهنده جذب آهن هستند:

ویتامین سی

پروتئین رژیم غذایی

بارداری

کمخونی فقر آهن

** مکمل آهن همراه با سایر ریز مغذی‌ها بر جذب آهن (مانند ویتامین C) و اثربخشی (مانند اسید فولیک، ویتامین ب 12) آهن اثر گذاشته و میتواند نتایج سلامتی را افزایش دهد.

کاهش جذب آهن در بدن

عوامل کم کننده جذب آهن:

کلسیم رژیم غذایی یا مکمل کلسیم

اگزالات (در اسفناج، شکلات و …)

تانن و پلی فنول (در چای و قهوه)

فیتات (در غلات)

فیبر غذایی

داروهای آنتی اسید

ذخایر بالای آهن

انواع محصولات جایگزین آهن مواد غذایی

محصولات جایگزین آهن مواد غذایی که بصورت آهن تزریقی هستند.انتخاب بین آهن خوراکی و وریدی (IV)  یا اصطلاحا تزریقی به عوامل مختلفی از جمله میزان کم خونی، هزینه ها و در دسترس بودن محصولات مختلف جایگزین آهن و همچنین توانایی بیمار در تحمل داروهای خوراکی آهن بستگی دارد.

بیشتر بیماران تحت درمان با آهن خوراکی قرار می‌گیرند زیرا این فرم به طور کلی مؤثرتر است، به راحتی قابل دسترس است، و همچنین ارزان و بی خطر است. با این حال، عوارض جانبی گوارشی شایع است (10٪ تا 20٪ بیماران عوارض گوارشی را گزارش می‌کنند). یبوست یک شکایت رایج است، و پس از آن تهوع ، استفراغ ، ناراحتی شکمی و اسهال.

مکمل آهن با دوز کم (مثلا 30 میلی‌گرم در روز) در طول بارداری به اندازه مکمل با دوز بالاتر (به عنوان مثال ، 60 میلی گرم در روز) مؤثر است و احتمال ایجاد عوارض جانبی کمتر است.

آهن تزریقی برای چه کسانی مناسب است؟

آهن IV برای بیمارانی مناسب است که قادر به تحمل عوارض گوارشی آهن خوراکی نیستند. به عنوان مثال میتوان به افراد مسن، زنان باردار (که علائم گوارشی مربوط به بارداری را نشان می دهند) و افرادی که اختلالاتی دارند که باعث تشدید عوارض خوراکی آهن می‌شود.

انتخاب آهن خوراکی

تعداد زیادی فرمولاسیون آهن خوراکی وجود دارد که تقریبا اثربخشی یکسانی دارند اما تفاوتهایی نیز دارند. آهن خوراکی به خوبی از روده کوچک (دئودنوم و سپس ژژنوم) جذب می‌شود لذا محصولات آهسته رهش (Extended release) اثربخشی خوبی ندارند.

مناسب‌ترین فرم چه بصورت مایع چه قرص حاوی نمکهای آهن فروس (آهن سه ظرفیتی) است.

اما آهن المنتال چیست؟ 

مقدار کل آهن موجود در محصولات آهن که توسط بدن قابلیت جذب دارد. هر یک از مکمل‌های آهن درصد متفاوتی آهن المنتال (آهن قابل جذب) دارند.

میزان آهن المنتال در انواع نمکهای آهن چقدر است:

فروس گلوکونات: دارای 12% آهن المنتال

فروس سولفات: دارای 2% آهن المنتال

فروس فومارات: دارای 33% آهن المنتال

آهن کربونیل: دارای 100% آهن المنتال

هرچقدر میزان آهن المنتال کمتر باشد، عوارض گوارشی نیز کمتر خواهد بود.

عوارض جانبی احتمالی مصرف انواع قرص آهن

مصرف انواع قرص آهن چندین عارضه جانبی جزئی دارد که شامل یبوست، گرفتگی معده، اسهال، حالت تهوع، سوء هاضمه و مدفوع سیاه قیری (احتمالا نشانه ای از زخم دستگاه گوارش فوقانی) است. بیشتر عوارض جانبی جزئی مصرف مکمل های آهن پس از سازگاری بدن با مصرف آهن از بین می رود. در صورت تداوم علائم، مهم است که با پزشک خود مشورت کنید.

جذب آهن

جذب آهن توسط ذخایر آهن بدن کنترل می شود و به طور کلی مقادیر بیشتر توسط افرادی که آهن خون آنها پایین تر است جذب می شود. این بدان معناست که فردی که از کم خونی فقر آهن رنج می برد، ممکن است 90 درصد آهن موجود در مکمل را جذب کند، در حالی که فردی که کمبود آهن ندارد، فقط 10 درصد آهن را مصرف می کند. با وجود این پدیده، به افراد توصیه می شود پیش از مصرف قرص آهن، سطح هموگلوبین و فریتین خون را چک کنند تا از کمبود آهن مطمئن شوند.

آهن شلاته

آهن شلاته یک فرم مکمل آهن است که از نظر شیمیایی تغییر کرده تا بتواند بدون تجزیه شدن از طریق دستگاه گوارش عبور کند. “شلاته” به این معنی است که یونهای فلزی به یونهای غیر فلزی متصل می شوند تا یک مولکول جدید را تشکیل دهند.

از نظر تئوری، این فرایند طوری طراحی شده که آهن بتواند بدون هضم شدن، از طریق فرآیند گوارش عبور کند. در عوض، آهن شلاته به سلولها منتقل می شود و همراه با اسید آمینه ای که به آن متصل است جذب می شود. آهن شلاته با بسیاری از نام های عمومی و برند تجاری شناخته می شود. شلات بیس گلیسینات آهن یکی از رایج ترین نامهای عمومی آن است.

آهن بیس گلیسنات

شلات بیس گلیسینات از دو مولکول گلیسین تشکیل شده است که با پیوندهای کووالانسی به یک آهن متصل می شوند. زیست فراهمی بیشتر این مکمل در سلول های مخاطی باعث جذب آهن بیشتر می شود و به سرعت به بافت های هدف بدن تحویل داده می شود. بنابراین به دوزهای کمتری از آهن برای مکمل درمانی نیاز است، که می تواند منجر به مشکلات گوارشی کمتر و کاهش خطر اضافه بار آهن شود.

خوشبختانه آهن شلاته با گلیسین با مواد غذایی واکنش نمی دهد و سطوح بالای فیتات ها یا فیبرها در رژیم غذایی هیچ مانعی در عملکرد آن ایجاد نمی کند. همچنین جذب بیس گلیسینات آهن با حضور سایر داروها نیز مهار نمی شود. شلات با اسید فیتیک رژیم غذایی رسوب نامحلول ایجاد نمی کند، سبوس و غیره، که منجر به واکنشهای شیمیایی می شوند نمی توانند در مسیر جذب آهن تداخل ایجاد کنند.

تحقیقات نشان داده است که بیس گلیسینات آهن در روده هیدرولیز نمی شود و دست نخورده جذب می شود. پس از جذب در مخاط بافت، شلات هیدرولیز شده و آزاد شدن آهن به داخل پلاسما و بقیه بافتها و اندامهای بدن مشابه بافتهای دیگر تنظیم می شود.

منبع آهن آزاد شده از شلات در بافتهای خون ساز مورد استفاده قرار می گیرد و بخش آمینو اسید از طریق مسیرهای متابولیک طبیعی اسید آمینه متابولیزه می شود. زیرا این شکل از آهن توسط لیگاندهای اسید آمینه محافظت می شود.